BMI Sağlığın Doğru Bir Tahmincisi midir?

Vücut kitle indeksi (VKİ), halk arasında yaygın olarak bilinen adıyla BMI (Body Mass Index), bireylerin kilo ile boyunun karesi arasındaki orantıyı hesaplayan bir ölçüttür. Yıllardır sağlık ve obezite değerlendirmelerinde kullanılan BMI, genel bir rehber olarak kabul edilmiştir. Ancak son yıllarda sağlık profesyonelleri arasında, BMI'nın sağlığın doğru bir tahmincisi olup olmadığına dair çeşitli tartışmalar ve araştırmalar yoğunlaşmıştır. BMI'nın sadece kilo ve boy oranını dikkate alması, vücut bileşiminin ve metabolizmanın karmaşıklığını yansıtmayabilmektedir.

BMI Nedir?

“BMI” “vücut kitle indeksi” anlamına gelmektedir. 1832’de Lambert Adolphe Jacques Quetelet adlı Belçikalı bir matematikçi tarafından geliştirilmiştir.

Hükümetlerin sağlık ve finansal kaynakları nereye tahsis edeceklerine karar vermelerine yardımcı olmak için belirli bir popülasyondaki aşırı kilo ve obezite derecesini hızlı bir şekilde tahmin etmek için BMI ölçeği geliştirilmiştir.

Vücut Kitle İndeksi Nasıl Hesaplanır?

BMI ölçeği, bir kişinin kilogram cinsinden ağırlığını metre cinsinden boyunun karesine bölerek "sağlıklı" bir kiloda olup olmadığını belirleyen matematiksel bir formüle dayanmaktadır:

BMI = ağırlık (kg) / boy (m2)

Alternatif olarak BMI, pound cinsinden ağırlığı, inç cinsinden boyuna bölerek ve 703 ile çarparak hesaplanabilmektedir:

BMI = (ağırlık (lbs) / boy (in2)) x 703

Ulusal Sağlık Enstitüleri tarafından sağlanan benzer bir çevrimiçi BMI hesaplayıcısı da kullanılabilmektedir.

Vücut Kitle İndeksi İyi Bir Sağlık Göstergesi mi?

BMI'ın bir kişinin sağlıklı olup olmadığını doğru bir şekilde belirlemediği endişelerine rağmen çoğu çalışma, bir kişinin kronik hastalık ve erken ölüm riskinin vücut kitle indeksi 18.5'ten düşük ("zayıf") veya 30.0 veya daha yüksek ("obez") olduğunda arttığını göstermektedir.

Örneğin; 103.218 ölümle ilgili 2017 tarihli bir retrospektif çalışma, BMI'ı 30.0 veya daha fazla ("obez") olan kişilerin 30 yıllık bir takipten sonra 1.5 – 2.7 kat daha fazla ölüm riskine sahip olduğunu bulmuştur.

Araştırmacılar ayrıca, "zayıf" kategoride ve "ağır obez" veya "aşırı obez" kategorilerinde olanların, "normal" VKİ kategorisindekilere göre sırasıyla ortalama 6,7 ​​yıl ve 3,7 yıl önce öldüklerini saptamışlardır.

Obezitesi olan kişilerde kronik hastalık riskinin arttığını gösteren araştırmaların çoğu nedeniyle birçok sağlık uzmanı BMI'ı bir kişinin riskinin genel bir görüntüsü olarak kullanabilmektedir. Ancak kullanılan tek tanı aracı olmamalıdır.

BMI'ın Dezavantajları Nelerdir?

Vücut kitle indeksinin kullanımında çok sayıda kusur bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir:

Diğer Sağlık Faktörlerini Dikkate Almaz

BMI, bir kişinin yaşı, cinsiyeti, genetiği, yaşam tarzı, tıbbi geçmişi veya diğer faktörleri dikkate almadan yalnızca "normal" kiloda olup olmadığına ilişkin olarak "evet" veya "hayır" yanıtını vermektedir.

Yalnızca BMI'a güvenmek kolesterol, kan şekeri, kalp atış hızı, kan basıncı ve iltihaplanma seviyeleri gibi diğer önemli sağlık ölçümlerinin kaçırılmasına ve bir kişinin gerçek sağlığını olduğundan fazla veya az tahmin edilmesine neden olabilmektedir.

Tüm Ağırlığın Eşit Olduğunu Varsayar

1 pound veya kilogram kas, 1 pound veya kilogram yağ ile aynı ağırlığa sahip olmasına rağmen, kas daha yoğundur ve daha az yer kaplar. Sonuç olarak çok zayıf ama kas kütlesi yüksek olan bir kişi tartıda daha kilolu olabilir.

Sadece BMI dikkate alınırsa bu, bir kişiyi düşük yağ kütlesine rağmen “fazla kilolu” veya “obez” olarak kolayca yanlış sınıflandırabilmektedir. Bu nedenle bir kişinin ağırlığına ek olarak kas, yağ ve kemik kütlesini de dikkate almak önemlidir.

Yağ Dağılımını Dikkate Almaz

Daha büyük bir vücut kitle indeksi, daha kötü sağlık sonuçlarıyla bağlantılı olsa da vücuttaki yağın yeri daha büyük bir fark yaratabilmektedir.

Örneğin; 2,5 milyondan fazla insandan elde edilen verileri içeren 72 çalışmanın gözden geçirilmesinde araştırmacılar; elma şeklinde yağ dağılımına sahip olanların tüm nedenlere bağlı ölüm riskinin önemli ölçüde daha yüksek olduğunu, armut şeklinde yağ dağılımına sahip olanların ise daha düşük olduğunu bulmuşlardır.

Ağırlık Yanlılığına Yol Açabilir

Bir tıp uzmanının en iyi yargısını kullanması beklenmektedir. Yani BMI sonucunu alacak ve hastasını benzersiz bir birey olarak görecektir. Bununla birlikte bazı sağlık uzmanları, tıbbi önerilerde bulunmadan önce bir kişinin sağlığını ölçmek için yalnızca BMI kullanmaktadır. Bu da kilo önyargısına ve düşük kaliteli sağlık hizmetine yol açabilmektedir.

Tüm Popülasyonlar için Geçerli Olmayabilir

BMI tüm yetişkinler arasında yaygın olarak kullanılmasına rağmen, belirli ırksal ve etnik popülasyonların sağlığını doğru bir şekilde yansıtmayabilmektedir.

Örneğin; çok sayıda çalışma Asya kökenli kişilerin, beyaz insanlara kıyasla daha düşük BMI kesme noktalarında kronik hastalık riskinde artış olduğunu göstermiştir.

Daha İyi Alternatifler

Bir kişinin sağlığının daha iyi göstergeleri olabilecek vücut kitle indeksi alternatifleri bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir: 

Bel Çevresi

Daha büyük bir bel çevresi – kadınlarda 35 inçten (85 cm) veya erkeklerde 40 inçten (101,6 cm) daha büyük – karın bölgesinde daha fazla vücut yağına işaret etmektedir. Bu durum daha yüksek kronik hastalık riski ile ilişkilidir.

• Faydalar

Ölçümü kolaydır, sadece bir ölçüm bandı gerektirir.

• Dezavantajlar

Farklı vücut tiplerini dikkate almamaktadır.

Bel – Kalça Oranı

Yüksek bir oran (kadınlarda 0,80'den büyük veya erkeklerde 0,95'ten büyük) mide bölgesinde daha yüksek yağ depolarını göstermektedir. Bu durum daha yüksek kalp ve kronik hastalık riski ile bağlantılıdır.

• Faydalar

Sadece bir ölçüm bandı ve hesap makinesi gerektirdiğinden ölçülmesi kolaydır.

• Dezavantajlar

Farklı vücut tiplerini (ör. elma şekilli veya armut biçimli) ve yapıları (ör. kas ve kemik kütlesi) dikkate almamaktadır.

Vücut Yağ Yüzdesi

Vücut yağ yüzdesi, bir kişinin sahip olduğu göreceli vücut yağı miktarıdır.

• Faydalar

Yağ kütlesi ile yağsız kütle arasında ayrım yapar ve sağlık riskinin BMI'dan daha doğru bir temsilidir.

• Dezavantajlar

Kullanışlı değerlendirme araçları (deri kıvrımı ölçümleri, taşınabilir biyoelektrik empedans analizi ve evde ölçekler gibi) yüksek bir hata riski taşımaktadır.

Daha doğru araçlar (çift enerjili X-ışını absorbsiyometri, su altı tartımı ve BodPod gibi) pahalıdır. Aynı zamanda çoğu kişi için erişilemezdir.

Laboratuvar Testleri

Laboratuvar testleri, kronik hastalık riskini gösterebilen çeşitli kan ve yaşamsal belirti ölçümleridir.

• Faydalar

Bu testler, bir kişinin metabolik sağlığının daha ayrıntılı bir incelemesini sağlamaktadır. Bir sağlık ölçümü olarak yalnızca vücut yağına güvenmemektedir.

• Dezavantajlar

Çoğu zaman tek bir laboratuvar değeri, riski teşhis etmek veya belirtmek için yeterli değildir.

Kullanılan değerlendirme aracı ne olursa olsun, sağlık profesyonellerinin tek bir teste güvenmemeleri önemlidir. Örneğin; bir sağlık uzmanı bir kişinin BMI ve bel çevresini ölçebilir. Endişe duyulursa kan testi yapabilir.