Karaciğer Yağlanması ve Beslenme

Karaciğer; protein, kolesterol ve safra üretimi, vitamin, mineral ve karbonhidratların depolaması gibi çeşitli temel görevleri yerine getirir. Ayrıca alkol, ilaçlar ve metabolizmanın doğal yan ürünleri gibi toksinleri de parçalar. Karaciğerin iyi durumda olması, sağlığı korumak için önemlidir.

Karaciğere iyi gelen besinleri detaylı okumak için tıklayınız.

Karaciğer yağlanması uzun yıllardır bilinen bir hastalıktır. Karaciğer yağlanması kilonun artmasıyla beraber fazla yağın organlara geçmesi ve karaciğerin çok fazla çalışmasıyla beraber öncelikle AST ve ALT denilen enzimlerdeki artışla tespit edilen devamında ultrasonla tespit edilen hastalıktır. Aşırı alkol, meyve ve ilaç kullanımı karaciğeri yağlandıran faktörlerdendir.

Küresel prevalansı yaklaşık %25'tir ve ülkeler arasında farklılık gösterir. Obezite, tip 2 diyabet ve hiperlipidemi, yağlı karaciğer hastalığı için başlıca klinik risk faktörleridir. Fazla kilolu ve obez bireylerde prevalansı %50-90'a çıkmaktadır. Obezite, özellikle abdominal yağlanma şeklinde, artan morbidite ve mortalite ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Küresel obezite oranlarının artması beklendiğinden, yağlı karaciğer hastalığının ilerlemesini kontrol etmek veya yavaşlatmak için minimal yan etkileri olan yeni etkili tedavilerin geliştirilmesi gerekmektedir.

Yağlı karaciğer hastalığında beslenme nasıl olmalıdır?

• Hafif şişman ve obez bireylerde kademeli vücut ağırlığı kaybı sağlanmalıdır.
• LDL kolesterol, trigliserid ve VLDL kolesterolün serum seviyeleri ve viseral adipozite azaltılmalıdır.
• Glisemik indeksi yüksek besinlerin alımının azaltılmalı ve glisemik kontrol sağlanmalıdır.
• Basit şeker alımı azaltılmalıdır. Karbonhidrat kaynağı olarak sebze, tam tahıllar, baklagiller tercih edilmelidir.
• Alkol tüketimi azaltılmalıdır.
• Diyetle yüksek yağ ve kolesterol alımı ile kan lipit ve total kolesterol düzeylerinin yüksek olması yağlı karaciğer gelişimi veya ilerlemesi için bir risk faktörüdür. Bu nedenle toplam ve doymuş yağ alımının azaltılmalı, tekli doymamış yağ asitleri ve omega-3’den zengin kaynaklar kullanılmalıdır.
• Aerobik ve dayanıklılık egzersizler (haftada 5 gün, günde en az 30 dakika orta şiddette) artırılmalıdır.

Yaşam tarzı değişiklikleri yağlı karaciğer hastalığının tedavisinde büyük önem taşımaktadır. Bu hasta grubunda metabolik sendrom, insülin direnci, obezite, tip 2 diyabet, hiperlipidemi sık görüldüğünden olumlu yaşam tarzı değişiklikleri ile ılımlı vücut ağırlık kaybı, enerji dengesinin sağlanması ve fiziksel aktivitenin artırılması yağlı karaciğer hastalığında olumlu etki göstermektedir. 

Yapılan çalışmalara göre yüksek Akdeniz diyeti ALT düzeyleri, insülin direnci ve yağlı karaciğer hastalığı arasında ters ilişki saptanmıştır. Akdeniz diyetinin karotenoid, posa ve folik asit gibi spesifik bileşenlerinin oksidatif stresin yavaşlatılması veya önlenmesinde önemli bir role sahip olabileceği düşünülmektedir. 

Karaciğeri Sağlıklı Tutmak İçin Yenilebilecek Gıdalar

• Karahindiba, deve dikeni ve enginar karaciğerin hasarını azaltan gıdalar arasındadır. Deve dikenini içerisinde bulunan silibinin, karaciğerden yağların taşınmasına destek olur. İçinde kolin ve enginar bulunan beslenme gıdaları da karaciğer hasarını azaltmaya yardımcı olur.
• Yaban mersini ve kızılcık, karaciğeri hasardan korumaya yardımcı olan antioksidanlardan yüksektir. Aynı zamanda bağışıklık ve antioksidan tepkilerini iyileştirmeye yardımcı olabilirler. Bu meyveleri diyetin düzenli bir parçası haline getirmek, karaciğerin sağlıklı kalması için ihtiyaç duyduğu antioksidanları sağlamanın iyi bir yoludur.
• Hayvan ve bazı insan çalışmaları, üzüm ve üzüm çekirdeği ekstresinin karaciğeri hasardan koruduğunu, antioksidan seviyelerini artırdığını ve iltihapla savaştığını göstermektedir.
• Geleneksel tıpta kullanılan Frenk inciri, iltihabı azaltır. Ayrıca karaciğeri alkol tüketiminin neden olduğu hasarlardan korumaya yardımcı olur. Yapılan çalışmalar frenk inciri tüketiminin alkol tüketiminden sonra karaciğerdeki oksidatif hasarı azaltmaya ve antioksidan ve inflamasyon seviyelerini sabit tutmaya yardımcı olduğunu göstermiştir.
• Brokoli ve brüksel lahanası gibi turpgillerden sebzeler karaciğerin doğal detoksifikasyon enzimlerini artırmaya, karaciğeri hasardan korumaya ve karaciğer enzimlerinin kan seviyelerini iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Fındık tüketimi, yağlı karaciğer hastalığı mevcut kişilerde gelişmiş karaciğer enzim seviyeleri ile ilişkilendirilmiştir. Düşük fındık tüketimi, hastalığa yakalanma riskinin daha yüksek olmasıyla ilişkilendirilmiştir.
• Omega-3 açısından zengin yağlı balık yemenin karaciğer için birçok faydası vardır. Yağlı balıklar, iltihabı azaltmaya yardımcı olan ve daha düşük kalp hastalığı riski ile ilişkilendirilen sağlıklı yağlar olan omega 3 yağ içerir. Aynı zamanda, omega-6 / omega-3 oranını kontrol altında tutmak da aynı derecede önemlidir.
• Zeytinyağı , kalp ve metabolik sağlık üzerindeki olumlu etkileri de dahil olmak üzere bir çok sağlık sebebiyle sağlıklı bir yağ olarak kabul edilir. Araştırmalar, zeytinyağı tüketiminin karaciğerdeki yağ seviyelerini düşürmeye, kan akışını artırmaya ve karaciğer enzim seviyelerini iyileştirmeye yardımcı olduğunu göstermektedir.
• Curcumin, baharat olan zerdeçalın ana aktif bileşenidir ve antiinflamatuar, antioksidan, anti-diyabetik ve ayrıca anti-hiperlipidemi özellikleri nedeniyle sarılık, karaciğer ve safra hastalıklarının tedavisinde bitkisel ilaç olarak kullanılır. Kurkumin bazı mekanizmalarla yağlı karaciğer hastalığını iyileştirir. Karaciğerden yağları uzaklaştırır ve trigliserit sentezini azaltır, bağırsaklardan kolesterol emilimini azaltır. LDL kolesterol  ve kardiyovasküler hastalık riskini azaltır.

Bu yiyecekleri diyete dahil etmek, karaciğerin en iyi şekilde çalışmasına yardımcı olmanın doğal ve sağlıklı bir yoludur.

KAYNAKÇA

Mantovani, A., Byrne, C. D., Bonora, E., & Targher, G. (2018). Nonalcoholic fatty liver disease and risk of incident type 2 diabetes: a meta-analysis. Diabetes care, 41(2), 372-382.

Mahmoodi, M., Hosseini, R., Kazemi, A., Ofori‐Asenso, R., Mazidi, M., & Mazloomi, S. M. (2020). Effects of green tea or green tea catechin on liver enzymes in healthy individuals and people with nonalcoholic fatty liver disease: A systematic review and meta‐analysis of randomized clinical trials. Phytotherapy Research, 34(7), 1587-1598.

Jalali, M., Mahmoodi, M., Mosallanezhad, Z., Jalali, R., Imanieh, M. H., & Moosavian, S. P. (2020). The effects of curcumin supplementation on liver function, metabolic profile and body composition in patients with non-alcoholic fatty liver disease: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Complementary therapies in medicine, 48, 102283.

Katsagoni, C. N., Georgoulis, M., Papatheodoridis, G. V., Panagiotakos, D. B., & Kontogianni, M. D. (2017). Effects of lifestyle interventions on clinical characteristics of patients with non-alcoholic fatty liver disease: A meta-analysis. Metabolism, 68, 119-132.

Baziar, N., & Parohan, M. (2020). The effects of curcumin supplementation on body mass index, body weight, and waist circumference in patients with nonalcoholic fatty liver disease: a systematic review and dose–response meta‐analysis of randomized controlled trials. Phytotherapy Research, 34(3), 464-474.

https://www.healthline.com/nutrition/11-foods-for-your-liver#takeaway

Akbulut, G. (Ed.). (2019). Gastrointestinal sistem hastalıklarında tıbbi beslenme tedavisi. Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri.

Şanlıer, N. (Ed.). (2020). Yetişkin hastalıklarında tıbbi beslenme tedavisi-1. Ankara: Hedef Yayıncılık.